Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ: 9 θετικά και 9 αρνητικά σημεία του προγράμματος

Μετά από αναμονή τουλάχιστον 2 χρόνων ξεκίνησε με πολλά προβλήματα τον Μάρτιο το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ”. Ένα πρόγραμμα που ανέμεναν πολύ καιρό τόσο οι πολίτες, όσο και ο τεχνικός κόσμος.

Πριν αναφερθώ στα θετικά και αρνητικά σημεία του προγράμματος, ας θυμηθούμε πρώτα μερικά στοιχεία για αυτό.

Το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον” ήρθε στην ζωή μας για πρώτη φορά το 2011. Η ένταξη στο πρώτο πρόγραμμα μπορούσε τυπικά να γίνει μέχρι το 2015. Στην πράξη βέβαια ο προϋπολογισμός τελείωσε τα τέλη του 2014. Αρχικά εντάχθηκαν περίπου 30.000 αιτήσεις, ενώ σε εκκρεμότητα για μεγάλο διάστημα βρίσκονταν 35.000 αιτήσεις. Ενδεικτικό είναι ότι δεν εγκρίθηκαν όλες οι αιτήσεις, ενώ οι τελευταίοι δικαιούχοι εντάχθηκαν τον Δεκέμβριου του 2017.

Σύμφωνα με τα παραπάνω καταδεικνύεται ότι η ανάγκη των πολιτών για ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών είναι πολύ μεγάλη. Το ίδιο ακριβώς συμπέρασμα προκύπτει και από τα στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αλλά και της Eurostat. Θα παραθέσω ενδεικτικά κάποια βασικά σημεία:

1. Τα κτίρια κατοικίας πριν από το 1980, που θεωρούνται θερμικά απροστάτευτα, αποτελούν το 55% του συνολικού αποθέματος (ο πρώτος κανονισμός θερμομόνωσης θεσμοθετήθηκε το 1979).
2. Η κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια κατοικίας αφορά:
   • κατά 63,7% την θέρμανση
   • κατά 5,7% την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης
   • κατά 1,3% την ψύξη της κατοικίας
   • κατά 17,3% το μαγείρεμα
   • κατά 10,2% τις ηλεκτρικές συσκευές
     Σημειώνεται πως οι παρεμβάσεις που μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα Εξοικονομώ κατ’ οίκον αφορά το 70% της κατανάλωσης ενέργειας μιας κατοικίας.
3. Τα καύσιμα που χρησιμοποιεί μια μέση κατοικία είναι:
   • 44,1% το πετρέλαιο θέρμανσης.
   • 26,8% ο ηλεκτρισμός.
   • 17,4% τα καυσόξυλα.
4. Η Ελλάδα, για το 2015, είναι στις πρώτες επτά χώρες της Ε.Ε. με την μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Πιο συγκεκριμένα:
   • Η εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα φτάνει πλέον στο 79%.
   • Η συνεισφορά τους στο ενεργειακό ισοζύγιο φτάνει το 85%.
5. Σύμφωνα με στοιχεία από το πρώτο πρόγραμμα “Εξοικονομώ κατ’ οίκον” σε 30.000 επεμβάσεις, επιτεύχθηκε μέση ετήσια εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργεια 42%. Υπολογίζοντας ότι το μέσο κόστος των παρεμβάσεων ήταν περίπου 10.000 ευρώ και τα μέσα ετήσια έξοδα ενός νοικοκυριού είναι περίπου 2.000 ευρώ, προκύπτει εξοικονόμηση 800 ευρώ ετησίως και επομένως για επιδότηση 50% η απόσβεση του κόστους των παρεμβάσεων επιτυγχάνετε σε διάρκεια σε περίπου 6 χρόνια.

Για να δούμε όμως, πιο συγκεκριμένα, τα βασικά θετικά και αρνητικά στοιχεία του προγράμματος:

Τα 9 θετικά σημεία του προγράμματος “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ”

1. Η εξοικονόμηση ενέργειας, σημαίνει εξοικονόμηση χρημάτων. Το πρόγραμμα επιδοτεί τις παρεμβάσεις που την επιτυγχάνουν, επομένως μειώνει την διάρκεια απόσβεσης του κόστους τους. Ακόμα και αν δεν υπήρχε το πρόγραμμα οι παρεμβάσεις θα είχε νόημα να γίνουν, αν και η διάρκεια απόσβεσης θα αυξανόταν μερικά χρόνια.
2. Με τις παρεμβάσεις βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης εντός των κατοικιώνμέσω της βελτίωσης της ποιότητας θέρμανσης και ψύξης των χώρων, ενώ το ζεστό νερό χρήσης είναι πιο προσιτό.
3. Το πρόγραμμα απευθύνεται κυρίως στα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, όπου και εμφανίζεται η μεγαλύτερη ενεργειακή υποβάθμιση. Τα νοικοκυριά αυτά, αν δεν επιδοτηθούν, αδυνατούν να υποστηρίξουν οικονομικά ακόμα και τις αναγκαίες παρεμβάσεις που απαιτούνται.
4. Στο νέο πρόγραμμα η γραφειοκρατία έχει μειωθεί σημαντικά.
5. Οι τράπεζες έχουν μικρότερη ή μηδαμινή παρέμβαση στο πρόγραμμα, ενώ κάποιος ωφελούμενος δεν είναι υποχρεωτικό να πάρει δάνειο.
6. Στις επιλέξιμες δαπάνες είναι το ΦΠΑ.
7. Ο ανώτερος προϋπολογισμός του κόστους των παρεμβάσεων έχει αυξηθεί από 15.000 ευρώ σε 25.000 ευρώ.
8. Το πρόγραμμα δίνει μια οικονομική ανάσα κυρίως στους προμηθευτές των προϊόντων των παρεμβάσεων (κουφώματα, συστημάτων θέρμανσης/ψύξης, ηλιακών θερμοσίφωνων, θερμομονώσεων). Σε μικρότερο βαθμό ενισχύονται οι μηχανικοί – σύμβουλοι έργου.
9. Μειώνεται η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας μας από εισαγόμενα καύσιμα, ενώ μειώνεται και η περιβαλλοντική επιβάρυνση από την εγχώρια παραγωγή ενέργειας. Μακροπρόθεσμα ευνοείται η οικονομική κατάσταση της χώρας μας.

Τα 9 αρνητικά σημεία του προγράμματος “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ”

1. Αναξιοπιστία του κράτους. Όσον αφορά το προηγούμενο πρόγραμμα υπήρξαν σημαντικές καθυστερήσεις στην ένταξη στο πρόγραμμα και την εξόφληση της επιδότησης. Το νέο πρόγραμμα ξεκίνησε με σημαντικά προβλήματα στο ηλεκτρονικό σύστημα και του υπουργείο δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στην περίσταση, ενώ εξέδωσε άστοχα δελτία τύπου.
2. Καθυστέρηση έναρξης. Οι συνεχείς αναγγελίες για έναρξη του προγράμματος, οδήγησαν στο να δημιουργηθεί η αίσθηση ότι δεν θα υλοποιηθεί αξιόπιστα και σημαντική μερίδα των πολιτών και των μηχανικών υποβάθμισαν την αξία του.
3. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος κρίνεται ότι είναι μικρός. Ακόμα και με τον διπλασιασμό των κονδυλίων που ανακοίνωσε ο υπουργός, ενδεικτικά στον νομό Αττικής, δεν θα εγκριθούν περισσότερες από 10.000 αιτήσεις.
4. Ο ανώτερος προϋπολογισμός ανά παρέμβαση είναι υπερβολικός σύμφωνα με το πραγματικό κόστος της. Ενδεικτικά για την αγορά ενός κλιματιστικού 9.000 btu, το ανώτερο κόστος του προγράμματος φτάνει τα 1.100 ευρώ, όταν η μέση τιμή είναι τουλάχιστον στο μισό του ποσού αυτού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται ο αριθμός των αιτήσεων που θα μπορούσε να εγκριθεί.
5. Αποκλείονται όσοι κατοικίες έχουν κάποια αυθαιρεσία και οι ιδιοκτήτες τους δεν μπορούν να εξοφλήσουν το πρόστιμο.
6. Με μεγάλη δυσκολία εντάσσονται κατοικίες οι οποίες έχουν κατασκευαστεί μετά το 1980 ή έχουν εγκατεστημένο σύστημα ηλιακού θερμοσίφωνα.
7. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο για νοικοκυριά με οικογενειακό εισόδημαμεγαλύτερο των 25.000 ευρώ ή με ατομικό εισόδημα μεγαλύτερο των 15.000 ευρώ, όπου πρέπει να επιτευχθεί ενεργειακή αναβάθμιση 70% της κατανάλωσης του κτιρίου αναφοράς.
8. Η ένταξη στο πρόγραμμα γίνεται με σειρά προτεραιότητας και όχι με κάποιο άλλο κριτήριο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο πιο γρήγορος να ενταχθεί στο πρόγραμμα.
9. Στο πρόγραμμα δεν μπορούν να ενταχθούν κατοικίες που αυτή την στιγμή δεν χρησιμοποιούνται ως κύριες κατοικίες.

Κλείνοντας, οφείλω να καταθέσω μια πρόταση ώστε το πρόγραμμα να είναι διαρκώς “ανοικτό” δίνοντας φορολογικά κίνητρα στους ωφελούμενους, όταν ο προϋπολογισμός εξαντληθεί. Τα κίνητρα ενδεικτικά μπορεί να είναι οι φόροι που σχετίζονται με τις κατοικίες όπως το ΕΝΦΙΑ ή τα δημοτικά τέλη.

Το κέρδος της κοινωνίας, είτε ενεργειακά / περιβαλλοντικά είτε οικονομικά είναι σημαντικό και η συνέχιση του προγράμματος επιβάλλεται.

Μιχάλης Καλογιαννάκης, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διπλωματούχων Αγρονόμων και Τοπογράφων